TV-nieuws is stervende en er is geen online vervanging voor

Afgelopen dinsdag presenteerde ik in opdracht van het Commissariaat voor de Media het jaarlijkse webinar rondom de publicatie van het Digital News Report. Ik sprak onder meer met de hoofdredacteuren van Hart van Nederland, SPIL (het nieuwe jongerenmerk van Mediahuis) en De Gelderlander over de zorgwerkende afname van de interesse en vertrouwen in nieuws. Het hele webinar is terug te kijken op YouTube. Het gesprek met de drie hoofdredacteuren staat daarnaast los online.

In deze nieuwsbrief ga ik verder in op het rapport. Ondertussen geniet ik van twee weken vakantie en ben ik er op zaterdag 5 juli weer met een nieuwe nieuwsbrief. In de tussentijd kun je wat dieper het Digital News Report induiken met de GPT die ik heb gemaakt, waardoor je via ChatGPT vragen kunt stellen uit de inhoud van het rapport.

TV-redacties moeten nu beginnen met veranderen om hun toekomst veilig te stellen

Afgelopen dinsdag verscheen het Digital News Report 2025 (pdf). Het rapport is een jaarlijks onderzoek naar nieuwsgebruik dat inmiddels in 48 landen wordt gehouden. Het Commissariaat voor de Media schrijft jaarlijks een Nederlandse versie (pdf) op basis van de onderzoeksdata. Woensdag lichtte ik al vijf belangrijke inzichten uit over het nieuwsgebruik door Nederlanders:

1. Interesse in nieuws blijft dalen, zeker onder jonge vrouwen.
2. Eén op de vijf Nederlanders vertrouwt het grootste deel van het nieuws niet.
3. Jongeren gaan als ze ouder worden niet alsnog zoveel nieuws gebruiken als vorige generaties.
4. Minder mensen delen nieuws op internet en praten er ook steeds minder over.
5. Voor ruim eenderde van de Nederlanders zijn techbedrijven de belangrijkste ingang naar het nieuws.

Het derde punt wil ik er even uitlichten. Voor het eerst is er in het Digital News Report gekeken naar hoe nieuwsgebruik zich ontwikkelt als mensen ouder worden. Dat is zeker interessant bij de groep 'jongeren' van tien jaar geleden. De groep tussen de 18 en 24 jaar maakte tien jaar geleden relatief weinig gebruik van traditionele media om aan nieuws te komen. Er wordt vaak gedacht dat dit vanzelf recht zou trekken, omdat verminderde interesse in nieuws bij jonge mensen van alle tijden is. Het tegenovergestelde is gebeurd.

De groep die nu tussen de 28 en 34 jaar oud is, kijkt minder tv en leest minder kranten dan ze in 2015 deden toen ze tussen de 18 en 24 waren. En dat niet alleen: ook hun online nieuwsgebruik is afgenomen.

Nu is nieuwsgebruik onder de hele bevolking de afgelopen tien jaar afgenomen, maar onder deze groep is de afname veel sterker dan bij oudere generaties. Nog interessanter: het gebruik van tv en print voor nieuws ligt bij de groep die nu tussen de 18 en 24 jaar oud is zelfs iets hoger dan onder de groep tussen de 28 en 34 jaar.

Dat betekent niet dat kranten en journaals een rooskleurige toekomst tegemoetgaan. Het gebruik van print door alle volwassen Nederlanders is de afgelopen tien jaar zo goed als gehalveerd en we zien tv-gebruik ook dalen.

Het gebruik van televisie daalt vooral hard onder jonge Nederlanders. Ouderen blijven tv kijken, maar bij jongeren zit dat niet in hun systeem. Die ontwikkeling is breder dan enkel nieuws. Anderhalf jaar geleden schreef ik al, op basis van de Mediamonitor, dat tv stervende is. Nu werd lineaire televisie 20 jaar geleden al doodverklaard door trendwatchers ("over tien jaar kijkt niemand meer tv"), maar nu gebeurt het met een kleine vertraging alsnog.

Je ziet natuurlijk dat traditionele televisie deels wordt vervangen door het aanbod van streamingdiensten. Series, films, reality en documentaires zijn daar allemaal te vinden. Nieuws heeft echter nooit de transitie naar streaming weten te maken. Er is geen online variant gekomen van het traditionele tv-journaal. Dat terwijl er een grote groep is die liever nieuws kijkt dan leest. En die behoefte is juist bij de groep die geen tv kijkt groter.

Nu kun je natuurlijk online nieuws kijken, maar dat gebeurt dan in nieuwsapps in de vorm van losse video's bij artikelen of videoblokken op de homepage, waarin vooral plek is voor explainers en opmerkelijke video's. Een overzicht van het nieuws, zoals je dat op tv kan krijgen, is online niet beschikbaar in videovorm. Om over social media, waar het algoritme een deel van de video's die redacties maken door een timeline heen sprinkelt, maar niet te spreken. Iedereen die ik spreek die nieuwsvideo's maakt voor sociale media klaagt over hoe, in het bijzonder TikTok, belangrijke nieuwsverhalen onderdrukt waardoor ze nooit een publiek weten te bereiken.

Op het gebied van nieuws kijken is er gewoon een probleem. Nieuwsprogramma's zullen uiteindelijk sterven met hun kijkers, en waar voor geschreven journalistiek de stap naar online gemaakt is, is dat voor video een stuk minder. De NOS, RTL Nieuws en Hart van Nederland hebben geen van allen een goed online nieuwsvideoproduct weten te ontwikkelen. Internationaal ken ik ook geen voorbeelden. Je kunt vrij eenvoudig beargumenteren dat dit lastig of zelfs onmogelijk is, maar ik denk dat er meer achter zit. De urgentie ontbreekt.

Print heeft de transitie naar online weten te maken, omdat de krantentitels anders zouden instorten door teruglopend gebruik. Bij tv zien we dat teruglopende bereik nu pas optreden en is dit denk ik het moment om wakker te worden.

Er is werk te doen: er moet worden geëxperimenteerd; er moeten nieuwe producten worden ontwikkeld. Ook makers hebben werk te doen. Een traditionele tv-reportage die je eigenlijk voor tv maakt is niet één op één geschikt voor online. Net als dat je een krantenartikel voor online publicatie anders opmaakt of misschien zelfs deels herschrijft, moet je ook kijken naar hoe je goede online video maakt.

Te vaak zie ik nog dat er voor online video simpelweg beelden achter elkaar worden geplakt met wat teksten in beeld. Zo werd er bij de kranten vroeger ook naar internet gekeken. Alles kan online worden gepleurd, want "het was maar voor internet". Ik hoef niet uit te leggen dat dat op lange termijn niet werkt en dat je uiteindelijk een grote groep mensen simpelweg niet meer weet te bereiken als er niks verandert.

Uiteraard zijn er allerhande goede initiatieven. NU.nl doet interessante dingen met nieuwsvideo's die niet alleen voor social media zijn, maar ook in de app een plek krijgen. De NOS maakt al jaren lang prachtige explainers onder de vlag van NOS op 3 en ik zie onder meer verslaggever Jeroen Gortworst prachtige online producties maken. Het voelt echter allemaal nog te selectief, in al deze initiatieven is slechts ruimte voor een paar verhalen, niet voor al het nieuws van de dag.

Er moet simpelweg meer geëxperimenteerd worden met een combinatie van nieuwe producten én inhoudelijk. En op de journalistiekopleidingen moet niet langer worden geleerd hoe je een klassieke reportage maakt, maar hoe je online video's maakt. De tijd begint te dringen.

Kort

• De VRT gaat aan de slag met het testen van Europese AI-technologie. De Vlaamse omroep denkt qua toepassingen onder meer aan het automatisch genereren van ondertiteling en de detectie van desinformatie.
• Netflix heeft een deal gesloten met de Franse TF1, waardoor Franse Netflix-gebruikers content van die zender kunnen bekijken, maar ook live tv kunnen kijken.
• Het is officieel: Trump heeft voor de derde keer de deadline waarop TikTok in Amerikaanse handen moet zijn, verlengd. Hierdoor wordt een TikTok-ban voorkomen. Hoe vaak zou er hierna nog een verlenging komen? 14 keer?
• X heeft sinds kort een gigantisch probleem met de verspreiding van kinderporno. De reden? Het bedrijf heeft de rekening niet betaald van een bedrijf dat de verspreiding van kinderporno op X tegenging.
• YouTube krijgt de mogelijkheid om vanuit het platform korte video's te genereren met AI en te delen als YouTube Shorts. Dat is goed nieuws voor iedereen die graag naar AI-gegenereerde rommel kijkt!
• Midjourney heeft zijn eerste AI-model voor het genereren van video beschikbaar gemaakt.
• Ooit kon je op Facebook enkel video's plaatsen, maar door de enshittification van het platform had je inmiddels de keuze uit Stories, video's en Reels. Facebook doet nu een poging dat te versimpelen door van alle video's Reels te maken. Op Instagram zijn Reels korte video's met een maximale lengte; op Facebook zijn het eigenlijk gewoon video's zonder beperkingen. Eigenlijk was het dus veel logischer om Reels gewoon video's te noemen, maar logica en enshittification gaan helaas niet goed samen.
• Instagram-gebruikers zeggen een toename van onterechte bans te zien en verdenken Meta ervan AI in te zetten voor moderatiedoeleinden die in de praktijk niet goed werken.
  • Instagram krijgt na al die jaren waarschijnlijk eindelijk de mogelijkheid om foto's en video's te reposten. Ik kan me niet voorstellen dat gebruikers er echt blij van worden, maar het zal vast zorgen voor verhoogde engagement.