Chatbots zoals ChatGPT worden door net zoveel mensen voor nieuws gebruikt als TikTok, X en LinkedIn
In deze nieuwsbrief wil ik het met je hebben over:
- Waarvoor gebruiken mensen generatieve AI als het om nieuws gaat?
- Google maakt AI Mode beschikbaar in Nederland.
Waarvoor gebruiken mensen generatieve AI als het om nieuws gaat?
Het Reuters Institute for the Study of Journalism publiceerde in mei vorig jaar voor het eerst een onderzoeksrapport over hoe het publiek aankijkt tegen het gebruik van kunstmatige intelligentie in de journalistiek. Dit soort onderzoeken worden in mijn ogen pas echt interessant als ze niet eenmalig zijn, maar vaker worden gedaan, waardoor je in de cijfers trends en ontwikkelingen gaat zien. En gelukkig heeft Reuters dat gedaan, want deze week verscheen het 'Generative AI and news report 2025'.
Voor het onderzoek zijn inwoners van zes landen ondervraagd: Argentinië, Denemarken, Frankrijk, Japan, het Verenigd Koninkrijk en de VS. Nederland is dus niet meegenomen in het onderzoek, maar door de keuze van de zes landen levert het ook voor ons interessante inzichten op. Ik deel er vier met je.
1. Het aantal mensen dat generatieve AI gebruikt is in een jaar tijd verdubbeld
De cijfers van vorig jaar lieten zien dat het gebruik van generatieve AI sterk verschilt tussen landen. De VS liep voor en daar gebruikten gemiddeld twee keer zoveel mensen generatieve AI als in andere landen. In een jaar tijd is het gebruik in de andere landen meer dan verdubbeld, terwijl de groei in de VS veel lager is. De verschillen zijn daarmee een stuk kleiner geworden. Het is aannemelijk dat ook in Nederland het gebruik van generatieve AI verdubbeld is.
Niet geheel verrassend is ChatGPT nog steeds het populairst van alle systemen. Inmiddels gebruikt bijna een kwart van de mensen (22 procent) van de onderzochte landen het ChatGPT, gevolgd door Google Gemini (11 procent). Meta AI groeide van 3 naar 9 procent.
Hoe jonger iemand is, hoe meer hij of zei generatieve AI gebruikt. Dit zie je het sterkste bij ChatGPT. Bijna de helft van de groep 18-24 jaar gebruikt ChatGPT, terwijl slecht 9 procent van de 55-plussers dit doet. Bij andere systemen zijn die verschillen vele malen kleiner.
2. Generatieve AI wordt actief gebruikt om aan nieuws te komen, maar door een relatief kleine groep
Met de groei van het gebruik van generatieve AI groeit uiteraard ook het gebruik voor specifieke toepassingen. Voor het opvragen van informatie groeide het gebruik echter van 11 naar 24 procent, waarmee het veel harder is gegroeid dan het gebruik van generatieve AI in het algemeen. Kijk je specifiek naar nieuws, dan zie je dat 6 procent van de mensen het gebruikt om aan nieuws te komen. Dat is nog steeds een relatief kleine groep, maar dat is zo goed als gelijk aan het percentage Nederlanders dat X, TikTok of LinkedIn gebruikt als nieuwsbron.
Als het gaat om het gebruik van generatieve AI voor nieuws is het verschil tussen landen overigens groot. In Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk is dat slechts 2 procent en daar is er ook geen sprake van groei in het gebruik, terwijl in Argentinië het gebruik van generatieve AI voor nieuws bijna verdrievoudigd is.
Nu is 'gebruiken om aan nieuws te komen' nogal een breed begrip. Meer dan de helft van de mensen heeft letterlijk aan een chatbot om het laatste nieuws gevraagd, maar het wordt ook veel gebruikt om nieuws samen te vatten (40%) of te versimpelen (35%). Blijkbaar laten nieuwsmedia hier dus kansen liggen om hun publiek goed te bedienen, waardoor mensen uitwijken naar chatbots.
Als het gaat om deze toepassingen dan is er een duidelijk verschil tussen verschillende leeftijdsgroepen. Ouderen gebruiken generatieve AI relatief vaak om het laatste nieuws te krijgen, terwijl jongere groepen het veel meer gebruiken om het nieuws (en de bron) te evalueren.
3. ChatGPT wordt het meest vertrouwd
De onderzoekers hebben ook gekeken naar het vertrouwen in generatieve AI. Daarbij zie je dat de systemen die het meest worden gebruikt ook het meest worden vertrouwd op een belangrijke uitzondering na: Meta AI wordt door meer mensen gewanvertrouwd dan vertrouwd, terwijl het qua gebruik op de derde plek staat.
De onderzoekers hebben het vertrouwen in nieuws afgezet tegen het vertrouwen in ChatGPT en dan zie je grote verschillen tussen de zes onderzochte landen.
Argentinië valt hierin op. Het vertrouwen in nieuws is daar laag en het vertrouwen in generatieve AI relatief hoog. Sterker nog: het is het enige land waar men overwegend positief is over alle systemen. De onderzoekers geven hier geen (mogelijke) verklaring voor.
Het vertrouwen in AI-gegenereerde zoekresultaten (AI-overzichten in Google) is relatief hoog. 50 procent van alle ondervraagden zegt deze te vertrouwen; 20 procent zegt deze niet te vertrouwen.
4. De houding tegenover het gebruik van generatieve AI in de journalistiek is nauwelijks veranderd
De ondervraagden is zowel vorig jaar als dit jaar gevraagd hoe ze staan tegenover nieuws dat (deels) is gemaakt door generatieve AI. Ik had zelf verwacht dat een groei in gebruik van generatieve AI door mensen, en daarmee ook kennis van de technologie, zou zorgen voor een verandering in hun houding tegenover het gebruik ervan in de journalistiek. Die verandering is echter minimaal: men is iets negatiever geworden over het gebruik.
Uiteraard zie je ook hierbij een verschil tussen landen.
Als het gaat om specifieke toepassingen dan zie je weinig veranderingen. Wat wel opvalt is dat slechts een kleine meerderheid zich comfortabel voelt bij het idee dat generatieve AI wordt gebruikt voor spellingscontrole en dat de groep die het oké vindt dat er gegenereerde afbeeldingen worden gebruikt bij nieuwsartikelen met ruim een kwart - naar mijn mening - aan de hoge kant is. Daarbij is het wel zo dat meer ondervraagden zich hier oncomfortabel bij voelen dan comfortabel.
Aan de ondervraagden is ook gevraagd hoe vaak men denkt dat generatieve AI wordt gebruikt voor specifieke taken, waarbij een duidelijke stijging te zien is.
Interessant is dat wanneer je die cijfers afzet tegen hoe comfortabel mensen zijn met het gebruik, er een duidelijk verband zichtbaar is tussen hoe comfortabel mensen zijn met een toepassing en hoe vaak ze denken dat het gebruikt wordt.
En tot slot nog één laatste grafiek: bijna één op de zes mensen denkt dat ze wekelijks nieuwsartikelen tegenkomen die zijn gegenereerd door kunstmatige intelligentie, zonder dat dit wordt vermeld. De vraag is natuurlijk bij wat voor nieuwsmedia ze dit denken te zien; dat is niet gevraagd.
Het hele rapport is de moeite waard om door te lezen als je tijd hebt. Het is te downloaden als pdf.
Level Up: Til je smartphonevideo’s naar een hoger niveau (adv.)
Wil je in 2026 écht het verschil maken met je video’s? Volg dan de training Level Up van Geertje Algera. Ze is voormalig mobiel journalist bij KRO-NCRV en auteur van 'Professionele video’s maken met je smartphone'. In deze training leer je hoe je je content professioneler, creatiever én efficiënter maakt.
Investeer één dag en maak daarna maandenlang betere video’s. Je leert tijdens de training:
- Korte, verticale video’s maken die blijven hangen (Reels, TikToks & Shorts).
- Monteren als een professional op je mobiel.
- De nieuwste AI-tools inzetten voor video en montage.
De training is bedoeld voor journalisten, content creators en mediaprofessionals. Hij vindt plaats op vrijdag 9 januari 2026 in hartje Utrecht, op een inspirerende locatie. Er is plek voor maximaal 8 deelnemers, dus meld je vandaag nog aan als je mee wilt doen.
Tip: Werk je in de culturele of creatieve sector? Dan kun je via Werktuig PPO tot 40 procent subsidie ontvangen voor de trainingskosten. Geertje helpt je met de subsidieaanvraag, zodat je binnen tien minuten je aanvraag in kunt dienen.
Google maakt AI Mode beschikbaar in Nederland
Google is gestart met de uitrol van AI Mode in Nederland. Nog geen half jaar nadat we AI-overzichten zagen opduiken in de zoekmachine, krijgen Google-gebruikers de mogelijkheid om een compleet andere zoekmachine uit te proberen. Voorlopig is dat een optionele keuze, maar het is onduidelijk wat Google's langetermijnplannen zijn.
Wat is AI-modus precies? Het is een nieuwe versie van Google, waarbij het uitgangspunt is dat de zoekmachine begrijpt naar wat voor soort antwoord jij op zoek bent. Vaak krijg je standaard een AI-gegenereerde tekst met veel bullets en tussenkopjes, maar als een overzichtstabel logischer is, dan krijg je een overzichtstabel. Er worden bronlinks vermeld en aan de rechterkant krijg je een tabel met zoekresultaten. Qua interface lijkt het wat dat betreft veel op ChatGPT.
Alleen als echt heel duidelijk is dat je op zoek bent naar een website, krijg je eerst een paar linkjes te zien en dan pas een tekst.
Ook bij nieuws vat Google het nieuws samen op basis van wat nieuwssites schrijven en krijg je dus geen overzicht van nieuwsartikelen te zien, zoals in onderstaande voorbeelden te zien is:
Google kondigde AI Mode in mei aan voor de VS. Bij AI-overzichten, die een jaar eerder werden aangekondigd, deed Google een jaar over voor het in de EU beschikbaar kwam. Bij AI Mode duurde dit dus slechts vijf maanden. Google zet hier vol op in en is ervan overtuigd dat dit de toekomst van de zoekmachine is. Niet zo gek, want de meeste zoekopdrachten doen mensen niet omdat ze daadwerkelijk een website zoeken, maar omdat ze simpelweg iets willen weten.
De afgelopen maanden zijn er heel veel onderzoeken verschenen over de impact van zowel AI-overzichten als AI Mode op het verkeer naar websites. Die laten een wisselend beeld zien, mede doordat de gevolgen per site lijken te verschillen. De conclusie die iedereen, behalve Google zelf, trekt, is dat het verkeer naar sites daalt door het gebruik van generatieve AI in zoekmachines.
Mochten uitgevers de komende maanden nog niet meteen de negatieve gevolgen van de AI-modus merken, dan betekent dat niet dat die alsnog niet kunnen komen. Waar AI-overzichten in principe aan alle Google-gebruikers worden getoond bij een deel van alle zoekopdrachten, is het gebruik van AI-modus nog een heel bewuste keuze. (Die overigens wel voorzien is van de meest kleurrijke en opvallende knop in de historie van Google...) Het is dus voorlopig afwachten hoeveel mensen de nieuwe zoekmethode gaan gebruiken en daardoor ook hoe duidelijk de gevolgen zichtbaar worden.
Mocht je meer willen lezen:
- Op Tweakers verscheen deze week een aardig artikel over AI-modus en de mogelijke gevolgen daarvan.
- Het FD schreef over de angst bij Nederlandse uitgevers voor de terugloop van verkeer uit Google door de AI-modus.
Kort
- Joop van den Ende heeft afgelopen week weer een paginagrote advertentie in Nederlandse kranten geplaatst. Hij doet hierin een oproep aan de politiek tot bescherming van de Nederlandse media, met zowel een sterke publieke omroep als commerciële media met meer slagkracht.
- Waar in het verleden vooral bn'ers werden gebruikt voor scam-advertenties met nepnieuwsartikelen, gebruiken criminelen nu ook journalisten hiervoor. Onder meer Ton van der Ham van Zembla heeft last van een scam, waarvoor zijn naam en gezicht worden misbruikt. Bedrijven als Meta doen, zoals al jaren het geval is, weinig tegen de verspreiding ervan.
- De app Sora van OpenAI, een soort TikTok voor AI-video's, is in een week tijd al een miljoen keer gedownload.
- Sora laat toe dat gebruikers auteursrechtelijk beschermde personages gebruiken voor het genereren van video's. Auteursrechtenhouders kunnen hvia een opt-out bezwaar maken, maar hier komt zoveel kritiek op, dat OpenAI dit beleid mogelijk aanpast.
- Binnen Sora kun je anderen toestemming geven om video's te maken op basis van jouw beeltenis. Gebruikers willen echter meer controle over wat voor video's er worden gemaakt en hoe die worden verspreid.
- YouTube gaat gebruikers die geblokkeerd zijn de mogelijkheid geven om zich aan te melden voor een nieuw YouTube-kanaal. Gebruikers die geband zijn wegens auteursrechtenschending kunnen dat niet; degenen die desinformatie hebben verspreid wel.