AI-overzichten in Google zorgen voor een halvering van het aantal kliks naar websites
In deze nieuwsbrief wil ik twee dingen met je bespreken:
- Wat is nu de daadwerkelijke impact van AI-antwoorden in Googles zoekmachine?
- Het Commissariaat voor de Media doet voorstellen voor het mediabeleid in partijprogramma's.
Wat is nu de daadwerkelijke impact van AI-antwoorden in Googles zoekmachine?
Ik heb het afgelopen jaar al veel geschreven over de veranderingen die Google doorvoert door generatieve AI te integreren in zijn zoekmachine. Zeker sinds AI-overzichten ook in Nederland beschikbaar zijn, is dit ook voor Nederlandse media relevant. Al is het ook verstandig om te kijken naar de stappen die Google in de VS neemt, om je te kunnen voorbereiden op wat er verder uitkomt.
In Nederland hoor ik vanuit verschillende uitgevers verhalen dat zij inderdaad zien dat het verkeer uit Googles zoekmachine terugloopt, maar tegelijkertijd dat ze zien dat Google Discover juist heel erg gegroeid is als verkeersbron. Onder de streep zorgen alle diensten van Google samen daarom niet voor minder verkeer. Nog niet, want zoals ik al zei is het verstandig om naar de VS te kijken. Daar toont Google inmiddels automatisch gegenereerde samenvattingen in Google Discover, wat sowieso de dood van clickbait betekent en waarschijnlijk ook gaat zorgen voor minder verkeer uit Google Discover.
Het lastige is natuurlijk dat dit allemaal uitgaat van wat de verwachte gevolgen zijn van de veranderingen die Google doorvoert. Wat er uiteindelijk daadwerkelijk gebeurt is afhankelijk van waar en wanneer Google samenvattingen toont en hoe goed deze zijn, maar ook van het gedrag van gebruikers. Het is logisch dat mensen die meer op een link klikken als hun vraag is beantwoord of als een nieuws headline al kort is samengevat. Tegelijkertijd wil een deel van de mensen meer weten of de bron checken; je weet alleen niet hoe groot dat deel is.
Er wordt veel gezegd dat je rekening moet houden met een scenario dat 'Google Zero' wordt genoemd: het moment dat Google helemaal geen verkeer naar je site meer oplevert. Dit wordt vaak verward met dat dit een realistisch scenario is, dat uiteindelijk bewaarheid wordt. Ik las deze week nog iemand die uitlegde dat hij "niet geloofde in Google Zero", omdat er altijd wel verkeer naar sites over zal blijven.
Het idee achter Google Zero is echter niet dat het gaat gebeuren, maar dat je uitgaat van het ergste scenario. Juist omdat de verandering snel gaat en je niet weet hoeveel verkeer er gaat verdwijnen, kun je je maar beter voorbereiden op het ergste. Dan valt het in de praktijk altijd wel mee.
Want uiteraard blijft Google verkeer naar sites leveren. Om te beginnen omdat Google sites nodig heeft om informatie te verzamelen voor de samenvattingen en ten tweede, omdat mensen soms simpelweg op zoek naar een site en niet naar een antwoord. In Googles AI Mode, die in Nederland nog niet beschikbaar is, zie je dit al terug: Google toont links op wanneer dat relevant is voor de intentie die de gebruiker heeft.
AI-overzichten zijn inmiddels zo'n tien weken beschikbaar in Nederland. Ik heb nog nergens harde cijfers gezien over de gevolgen daarvan voor het verkeer naar websites, al hoor ik - zoals ik al schreef - wel dat sommige uitgevers het merken. Internationaal zijn er al wel door allerlei partijen cijfers gedeeld, maar die zijn wisselend. Soms is het lastig om te achterhalen hoe representatief of betrouwbaar die zijn.
Het Pew Research Center publiceerde onlangs echter een interessant onderzoek: het heeft aan de kant van de gebruikers gekeken naar hun gedrag op het moment dat ze een AI-samenvatting te zien krijgen in Google. In totaal is bij 900 Amerikanen afgelopen voorjaar een maand lang meegekeken met hun surfgedrag en daarvan heeft 58 procent minstens één zoekopdracht gedaan waarbij een AI-overzicht werd getoond. De cijfers liegen er niet om: slechts 1 procent van de gebruikers klikt door naar een site vanuit de linkjes in het AI-overzicht zelf. Het aantal kliks op reguliere zoekresultaten is op resultatenpagina's met een samenvatting bijna de helft van die op een traditionele resultatenpagina.

De onderzoekers hebben ook gekeken naar wat voor soort bronnen Google gebruikte voor de AI-overzichten. En dan valt meteen op dat Wikipedia - niet geheel verrassend - extreem veel wordt gebruikt als bron. Nieuwssites worden veel minder vaak gebruikt, waarschijnlijk ook omdat bij veel nieuws-gerelateerde zoekopdrachten geen AI-overzicht wordt getoond.

Overigens is dat ook meteen iets wat helaas mist in het onderzoek: bij wat voor soort zoekopdrachten toont Google een AI-overzicht? In de periode dat het onderzoek werd uitgevoerd werd bij 1 op de 5 zoekopdrachten een samenvatting getoond. Langere zoekopdrachten en die met termen als wie, wat, waar en wanneer resulteerden vaker in een AI-samenvatting, maar veel dieper dan dat gaat de analyse helaas niet.
Omdat Google aan allerlei knoppen draait rondom AI-samenvattingen is dit hele onderzoek uiteindelijk slechts een momentopname. Eigenlijk zou je dit soort cijfers ook willen over het gebruik van Googles AI-mode of nog liever: op basis van Nederlandse internetgebruikers. Het bevestigt echter wel dat wat je eigenlijk al verwacht: een door een taalmodel gegenereerde samenvatting is voor een significant deel van de internetgebruikers een reden om niet door te klikken naar een website en specifiek doorklikken naar de bron van de samenvatting wordt nauwelijks gedaan.
Google Zero mag er misschien nooit komen in de praktijk, Google Halved is er nu al, zodra het bedrijf een AI-samenvatting toont bij een zoekopdracht.
Het Commissariaat voor de Media doet voorstellen voor het mediabeleid in partijprogramma's
In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen die over drie maanden plaatsvinden heeft het Commissariaat voor de Media een advies geschreven aan alle politieke partijen voor punten die ze zouden kunnen (of eigenlijk moeten) meenemen in hun partijprogramma.
De toezichthouder noemt het voorstellen, maar het zijn uiteindelijk zes punten die in lijn zijn et de zorgen die het Commissariaat de afgelopen paar jaar heeft geuit over de toekomst van de media in Nederland. De combinatie van de afname van het gebruik van traditionele media en de macht van de grote platforms is daarvoor de belangrijkste reden.
De zes voorstellen zijn:
- Reguleer platformbedrijven met passend beleid en toezicht zodat hun opiniemacht wordt ingeperkt.
- Maak belangrijk Nederlands media-aanbod beter zichtbaar en vindbaar in het digitale medialandschap (prominentiebeleid).
- Investeer in mediawijsheid van jongeren en in (tijdelijke) maatregelen waarmee de nieuwssector jongeren beter bereikt.
- Bied de publieke omroepen een adequaat, duurzaam en voorspelbaar budget.
- Maak journalistieke media voor burgers toegankelijker.
- Geef bij de herziening van het landelijke publieke bestel aandacht aan waarborgen voor betrouwbare journalistiek.
Het tweede punt, het prominentiebeleid, is iets dat ik vorige week ook al besprak, omdat het onderdeel was van het advies dat de Britse mediawaakhond Ofcom publiceerde. Het werd overigens ook al genoemd in het regeerprogramma van het kabinet Schoof, maar er lijkt concreet nog niets te zijn gebeurd.
Zelf ben ik er inmiddels van overtuigd dat op dit vlak echt actie moet worden ondernomen. Prominentiebeleid, dat via regulering wordt afgedwongen, is zo ongeveer de enige manier om te zorgen dat de techbedrijven niet eigenhandig complete controle hebben over wat voor nieuws en informatie een groot deel van de bevolking te zien krijgt.
Een ander punt dat me opvalt in het advies is punt 5 (maak journalistieke media voor burgers toegankelijker). Hier ontbreekt in mijn ogen een toelichting: wat zou de overheid op dit vlak moeten doen? Toegang tot betaalde nieuwsmedia subsidiëren voor mensen die weinig te besteden hebben? Wettelijk verplichten dat journalistiek in begrijpelijke taal wordt geschreven? Of ervoor zorgen dat papieren kranten blijven bestaan voor ouderen die niet goed zijn met internet? Dit punt is in mijn ogen erg ambigu en ik had eigenlijk verwacht dat het Commissariaat voor de Media een toelichting zou schrijven bij de adviezen, maar die ontbreekt.
Al met al zijn het zes logische punten, die vrijwel zeker in meerdere verkiezingsprogramma's terug te vinden zullen zijn. Tegelijk is het inmiddels een utopie om te denken dat een volgende regering de publieke omroep een adequaat, duurzaam en voorspelbaar budget gaat bieden. De realiteit is dat de landelijke publieke omroep een speelbal is geworden van bepaalde partijen die een diepgewortelde haat koesteren tegen de publieke omroep en andere partijen die niet inzien dat langdurige stabiliteit en zekerheid belangrijk zijn, niet alleen voor de publieke omroep. Maar juist daarom is het belangrijk dat een toezichthouder dit expliciet benoemt en blijft benoemen.
Kort
- De kans is klein dat je het gemist hebt, maar voor de volledigheid: Journalist en mediaondernemer Derek Sauer is overleden na een zeilongeluk enkele weken geleden.
- Substack kwam vorig jaar in opspraak omdat het nazi-nieuwsbrieven toeliet op het platform. Afgelopen week ontvingen gebruikers van de Substack-app, waar het bedrijf lezers van nieuwsbrieven continu naartoe probeert te sturen, een pushbericht met een aanbeveling voor een nazi-nieuwsbrief. Een foutje, aldus het bedrijf.
- Volgens The Wall Street Journal betaalt Amazon jaarlijks 20 tot 25 miljoen dollar aan The New York Times. Beide bedrijven sloten onlangs een deal voor het gebruik van artikelen van de krant als trainingsdata voor AI-modellen en om vragen van Alexa-gebruikers te beantwoorden.
- Volgens Mark Zuckerberg hebben de AI-functies van Meta ervoor gezorgd dat mensen in het tweede kwartaal van dit jaar meer tijd zijn gaan doorbrengen op Facebook en Instagram. Je kunt raden wat dat betekent: je gaat op nog meer plekken binnen de Meta-apps AI opgedrongen krijgen.
- Betaalde gebruikers van ChatGPT in Nederland en België kunnen vanaf nu de agent-functie gebruiken. Hiermee laat je het AI-systeem taken uitvoeren op je computer.
- TikTok is in de VS gestart met zijn eigen variant van Community Notes, waarbij gebruikers factcheck-opmerkingen kunnen plaatsen bij video's.