Sign in Subscribe
5 min read

Volgens Mark Zuckerberg was het censuurbeleid van Facebook de schuld van de journalistiek

De wijzigingen in het beleid van Meta gaan over veel meer dan het stoppen met het inzetten van externe factcheckers.
Volgens Mark Zuckerberg was het censuurbeleid van Facebook de schuld van de journalistiek
Foto: Roman Martyniuk / Unsplash

In mijn nieuwsbrief van woensdag (enkel te lezen voor leden), ging ik al in op de aankondiging van Meta om het moderatie- en factcheckbeleid aan te passen. In deze editie wil ik daar verder op ingaan.

Maar eerst nog even iets anders: vorige week was op NPO 2 de aflevering 'Error 404: het internet in de crisis' van Tegenlicht te zien. Komende maandagavond is er in Utrecht een Tegenlicht Meetup over deze aflevering. Ik zit in het panel, waarin wordt nagepraat over deze documentaire en het onderwerp, dat afgelopen week alleen maar actueler is geworden. Mocht je er bij willen zijn, dan vind je de praktische informatie op de site van Tegenlicht.

Het nieuwe moderatiebeleid van Facebook is aanleiding voor een discussie binnen nieuwsorganisaties

Wat me opvalt in de media-aandacht voor de wijzigingen die Meta gaat doorvoeren in het beleid op Facebook, Instagram en Threads is dat het vooral gaat over het stoppen van het factcheckprogramma met externe factcheckers. Ergens logisch, want dat is een grote stap, maar ik heb ook het idee dat het komt omdat het factcheck-deel van de veranderingen veel dichter bij de journalistiek ligt, dan het moderatie-aspect.

Dat terwijl de veranderingen in het moderatiebeleid groot zijn en grote gevolgen kunnen hebben. Dit verandert er:

  • Een aantal onderwerpen worden uit het moderatiebeleid geschrapt. Onder het mom van een maatschappelijke discussie mag in principe alles worden gezegd over immigratie, vrouwen en LHBTQ+. Wat dat betekent? Een voorbeeld: zeggen dat homoseksualiteit een ziekte is, mag voortaan.
  • Automatische moderatie wordt voor een groot deel stopgezet. Volgens Mark Zuckerberg was dit tot voor kort dé oplossing om moderatie te kunnen doen op de schaal waarop Meta opereert, waarbij hij altijd opschepte over hoe goed de moderatiesystemen van het bedrijf waren. Alleen voor zaken als drugs en geweld wordt het nog ingezet. Voor de rest vertrouwt Meta voortaan op meldingen van gebruikers, waarna berichten door een moderator worden beoordeeld. Goed om je daarbij te realiseren is dat veel berichten op Facebook worden geplaatst in afgesloten groepen met gelijkgestemmen. De kans dat gebruikers daar berichten gaan aanmelden voor moderatie is klein.
  • Het algoritme van Facebook, Instagram en Threads wordt aangepast, waardoor berichten/discussies over maatschappelijke onderwerpen (waaronder politiek) weer meer worden getoond. Deze werden sinds 2021 onderdrukt, maar dat wordt nu deels teruggedraaid.

Het is nog moeilijk te overzien wat deze wijzigingen in de praktijk gaan betekenen, maar alles wijst erop dat Facebook net als X meer een vrijplaats wordt voor discriminatie en haatberichten. Uiteraard is dat niet enkel afhankelijk van het moderatiebeleid, maar begint het met het gedrag van gebruikers op het platform. Als ik zie wat de teneur nu al is in reacties onder berichten van nieuwsmerken, dan vrees ik echter het ergste...

Een belangrijke kanttekening is echter dat de wijzigingen in eerste instantie enkel worden doorgevoerd in de VS. In de EU gaat het bedrijf eerst kijken of de moderatie-aanpassingen niet in strijd zijn met de Europese regelgeving (DMA en DSA). Ook als het gaat om factchecken, blijven die voorlopig nog actief in de EU. Voor Nederland verzorgen het Franse persbureau AFP en het Duitse persbureau DPA de factchecks.

Dat Meta, binnen de wettelijke kaders, het factcheck en moderatiebeleid wil gaan versoepelen in de EU is echter overduidelijk. In zijn verklaring zei Mark Zuckerberg:

Europe has an ever-increasing number of laws, institutionalizing censorship, and making it difficult to build anything innovative there. Latin American countries have secret courts that can order companies to quietly take things down. China has censored our apps from even working in the country. The only way that we can push back on this global trend is with the support of the US government, and that's why it's been so difficult over the past four years when even the US government has pushed for censorship. By going after us and other American companies, it has emboldened other governments to go even further. But now we have the opportunity to restore free expression, and I'm excited to take it.

Wat verder opvalt in de verklaring van Zuckerberg is dat hij praat over de journalistiek. Meta is de afgelopen jaren natuurlijk druk bezig om de afstand met de nieuwsindustrie te vergroten. Onder meer door te stoppen met de nieuwssectie op Facebook en links naar nieuwssites te onderdrukken op Facebook en Threads. In de verklaring zegt Zuckerberg nu:

There's been widespread debate about the potential harms from online content. Governments and legacy media have pushed to censor more and more. A lot of this is clearly political (...)

Sowieso is de term 'legacy media' een interessante woordkeuze, maar hij claimt met zijn uitspraak ook nog eens dat de journalistiek ervoor heeft gezorgd dat er steeds meer gecensureerd wordt. Het had een uitspraak van Elon Musk kunnen...

De beleidsverandering en uitspraken zetten in mijn ogen de relatie tussen de journalistiek en social media verder op scherp. Vorige week schreef ik al dat nieuwsorganisaties moeten nadenken over hun beleid ten aanzien van social media. Hoe afhankelijk wil je zijn van bedrijven, zowel X als Facebook, waarvan de grote bazen zich actief afzetten tegen de journalistiek? En in hoeverre wil je onderdeel zijn van een systeem waarin alle ruimte wordt gegeven aan discriminatie en haat onder het mom van vrijheid van meningsuiting?

Ik zie media niet zomaar vertrekken van Facebook en Instagram en ik raad het ook niet aan. Tegelijkertijd is het belangrijk om de afhankelijkheid van dit soort platforms te verkleinen. En dat niet alleen: dit zijn de platforms waar mensen heen gaan voor informatie, discussie en entertainment. Kan de 'legacy media' daar een alternatief voor bieden?

Kort