Hoe ga je als redactie het gesprek aan met je publiek? Niet door mensen op een podium te zetten

In deze nieuwsbrief blik ik een week na dato nog even terug op het Nederlands Journalistiek Festival. Ik wil het met je hebben over:

• Met het Nederlands Journalistiek Festival kreeg de journalistiek eindelijk het congres dat ze altijd al nodig had.
• De NOS plaatste het publiek letterlijk op het podium, maar is dat de juiste manier om het gesprek aan te gaan?

Met het Nederlands Journalistiek Festival kreeg de journalistiek eindelijk het congres dat ze altijd al nodig had

Een week geleden vond het eerste Nederlands Journalistiek Festival plaats. Het is opgezet door Stichting Huis voor de Journalistiek, dat op zijn beurt een initiatief is van Wytse Vellinga, coördinator Journalistieke Verantwoording bij de NPO; Karlijn Goossen, genrecoördinator journalistiek bij de NPO en Jesse Beentjes freelance journalist en journalistiek strateeg.

De stichting wil uiteindelijk een fysiek huis voor de journalistiek realiseren, maar het festival is hun eerste wapenfeit. Het idee was om een Nederlandse versie te maken van het International Journalism Festival, dat ieder jaar plaatsvindt in Perugia, Italië. En net als die conferentie, kozen de bedenkers ervoor het in een middelgrote stad te organiseren, en hoefde niemand toegang te betalen.

Ik heb me er altijd over verbaasd dat Nederland nog geen journalistiek congres had. Natuurlijk zijn er wel evenementen (geweest) rondom journalistieke vernieuwing en er is de jaarlijkse VVOJ Conferentie voor Onderzoeksjournalistiek, maar er miste iets groters en breders. En dat is precies de kracht van het idee achter Nederlands Journalistiek Festival. Toen ik voor het eerst over de plannen hoorde, was ik dan ook meteen enthousiast. Een plek waar kennis en ervaringen worden gedeeld, discussies worden gevoerd en mensen uit het vak, van student tot hoofdredacteur, elkaar ontmoeten, is zo ontzettend belangrijk voor het vakgebied.

De grote vraag is dan echter: is er daadwerkelijk interesse in zo'n evenement vanuit de sector? Want mijn ervaring is ook dat journalisten over het algemeen niet heel veel lezen over de ontwikkelingen in hun vakgebied en ook niet echt congresgangers zijn. En ook al is het gratis, het kan natuurlijk best dat er uiteindelijk helemaal niet veel mensen op zijn initiatief afkomen.

Ik was dan ook positief verrast dat alle workshops vol zaten qua voorinschrijvingen en dat ik bij presentaties en panels eigenlijk alleen maar volle zalen heb gezien. Ook bij sessies als het NU.nl-project rondom de Fediverse en een panel over productdenken was elke stoel gevuld.

Ik weet niet hoeveel mensen er uiteindelijk zijn geweest, maar de drukte bij de sessies heeft in mijn ogen bewezen dat er behoefte is aan een journalistiek festival als dit. Een evenement waarbij onderwerpen als de macht van big tech, publieksbetrokkenheid en de veiligheid van journalisten allemaal aan bod komen. En waarop, op de tweede dag, ook geprobeerd is om niet alleen mensen uit het vak, maar ook het publiek langs te laten komen.

Na het succes van dit jaar kan het bijna niet anders of er komt volgend jaar een tweede editie. En ik weet dat de stichting Huis voor de Journalistiek daar hulp bij kan gebruiken, onder meer in de vorm van een donatie. Dus mocht je het initiatief steunen: doneer via hun crowdfundingcampagne.

De NOS plaatste het publiek letterlijk op het podium, maar is dat de juiste manier om het gesprek aan te gaan?

De meest originele sessie op het Festival van de Journalistiek werd georganiseerd door de NOS. De omroep organiseert regelmatig publieksbijeenkomsten in het land, waarbij journalisten van de omroep in gesprek gaan met hun publiek. In mijn ogen een prachtig initiatief, dat steeds meer media in verschillende vormen organiseren.

Een belangrijk kritiekpunt dat je kunt hebben op dit soort bijeenkomsten is dat de journalisten op het podium zitten en het publiek vanuit de zaal vragen kan stellen. In deze setting kijken de journalisten letterlijk neer op het publiek.

Adjunct-hoofdredacteur Wilma Haan bedacht, voor zover ik het heb begrepen op het International Journalism Festival in Perugia, het idee om het op het Journalistiek Festival om te draaien: het publiek op het podium en de journalisten in de zaal.

En zo zaten vorige week zaterdag acht mensen op het podium die werden geïnterviewd door Journaal-presentator Winfried Baijens terwijl de zaal vol journalisten vragen kon stellen. De NOS had ook tientallen redacteurs en verslaggevers overgehaald om aanwezig te zijn in de zaal.

Een leuk initiatief om het een keer om te draaien en het is een mooie boodschap om het publiek letterlijk het podium te geven. En toch ging ik met een gevoel naar huis dat dit niet de manier is.

De hele sessie was tot in de puntjes voorbereid. Er waren uitgebreide voorgesprekken geweest met de acht panelleden en er was zelfs een ploeg langsgeweest om introductiefilmpjes te maken. Dat zorgde ervoor dat het gedurende de hele sessie doordacht en te voorbereid voelde. Het grootste deel van de vragen werd ook gesteld door Winfried Baijens en niet door de journalisten in de zaal. En je voelde een duidelijke afstand. Net zoals je die voelt als je de journalisten op het podium zet en het publiek in de zaal.

En laat ik voorop stellen: ik vind het een bijzonder origineel en goed initiatief van de NOS. Het laat zien dat de redactie bezig is met het gesprek aangaan met het publiek, maar dit is niet de manier. Het gesprek tussen journalisten en burgers moet plaatsvinden op gelijk niveau. Geen hele zaal tegenover een groepje op het podium, maar een gemengde groep die samen aan een tafel, in een kring of staand in een ruimte het gesprek aangaat. Die elkaar bevraagt en dingen vertelt.

Publieksbetrokkenheid gaat om het voeren van een gesprek dat beide kanten op gaat. En dat was dit simpelweg niet.

En juist doordat er overduidelijk zoveel tijd en energie in was gestoken om dit voor te bereiden, kreeg ik het gevoel dat het een gemiste kans was. Als al die tijd en energie nu waren besteed om gewoon op gelijkwaardig niveau in gesprek te gaan. Zonder voorgesprekken en introductiefilmpjes. Zonder podium. Dan had je denk ik wel tien sessies kunnen houden en dan hadden de journalisten ook echt met de mensen gesproken.

Ik weet dat in de Incubator van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek, doordat ik er zelf bij betrokken ben, onderzoek wordt gedaan naar de vraag 'Hoe betrekken we het publiek bij de journalistiek?'. En daar worden echt heel interessante vormen en methodes getest. Belangrijk en goed werk, maar ergens bekruipt me soms ook het gevoel dat er overal in de journalistiek mensen dingen aan het bedenken zijn die vast goed werken, maar voorbij gaan aan het feit dat je gewoon ergens moet beginnen. En dat begint bij een gesprek. Geen gesprek om een verhaal te halen, maar een gesprek om veel beter te begrijpen wie je publiek is en wat hen bezighoudt.

Kort

• De NPO schrapt volgend jaar 80 banen, maar kan nog niet zeggen waar in de organisatie, waardoor iedereen die er werkt de komende tijd in onzekerheid zit. Daarnaast wil de NPO het themakanaal NPO 2 Extra en de internationale tv-zender BVN schrappen. Bij de audio-afdeling sneuvelen NPO Soul & Jazz en de opleidingszender NPO Campus.
• Het Radio 1-programma Spraakmakers stopt met de poll bij het item 'Stand.nl'. Luisteraars konden daarop reageren door een inhoudelijk bericht te plaatsen en door te stemmen, maar de resultaten van die poll werden door politici misbruikt als representatief onderzoek op het moment dat het handig was om een punt te maken.
• De beslissing van televisiezender ABC, die in handen is van Disney, om voor onbepaalde tijd te stoppen met de talkshow van Jimmy Kimmel is in feite overheidscensuur. Brendan Carr, de voorzitter van de Federal Communications Commission, misbruikt al sinds zijn aantreden zijn positie om te bepalen wat media wel en niet mogen doen. Een dreigement richting Disney is hier het meest recente en concrete voorbeeld van, terwijl de FCC zich helemaal niet mag bemoeien met wat media inhoudelijk doen.
• In de podcast Hard Fork (en ook in zijn nieuwsbrief) legde journalist Casey Newton uit dat social-media-posts die precies op de grens liggen van wat wel en niet mag volgens de richtlijnen bovengemiddeld goed scoren. En het maakt daarbij niet veel uit waar die grens precies ligt. Het is iets wat Mark Zuckerberg zeven jaar geleden al deelde en wat nog steeds relevant lijkt te zijn. Sterker nog: volgens Casey Newton was Charlie Kirk een meester in het plaatsen van dit soort content.
• Google Discover is voor veel sites inmiddels de belangrijkste externe verkeersbron, maar de vraag is of het op termijn een stabiele bron blijkt. Google is Discover namelijk continu aan het doorontwikkelen. De nieuwste verandering is dat naast artikelen ook social-media-posts van makers in de feed terechtkomen. En dat niet alleen: voortaan kunnen gebruikers sites of makers volgen om meer berichten van die bron te zien.
  • Google gaat eindelijk de plek inzetten waar het het overgrote deel van alle internetgebruikers kan bereiken: Gemini wordt geïntegreerd in Google Chrome.
• Volgens Oliver Darcy moedigt de hoofdredactie van Business Insider de redactie aan om een eerste opzet van een artikel te laten schrijven door een taalmodel. Het gebruik van kunstmatige intelligentie hoeft daarna niet te worden vermeld bij het artikel. Business Insider is onderdeel van Axel Springer, de Duitse uitgever die wil dat alle medewerkers van het bedrijf generatieve AI gebruiken bij hun werk.
• Meta heeft woensdag een nieuwe versie van de camerabril Meta Ray-Ban gepresenteerd die een scherm in het glas van de bril heeft zitten. Het is een soort moderne versie van de Google Glass. Tot nu toe waren de camerabrillen nog niet in Nederland te koop, maar inmiddels kun je ze bestellen bij Meta. De versie met schermpje is hier echter voorlopig niet verkrijgebaar.
  • Meta lijkt terug te komen op de volledige breuk met de nieuwsindustrie van de afgelopen twee jaar. Het bedrijf zou namelijk licentiedeals met uitgevers willen sluiten om toegang te krijgen tot nieuwssites voor zijn AI-modellen.
• OpenAI heeft cijfers gedeeld over waar mensen ChatGPT voor gebruiken. Schrijven is de populairste toepassing in een werkcontext, maar daarbuiten wordt ChatGPT steeds meer voor andere toepassingen gebruikt.
• De VS en China hebben een deal gesloten waarmee het Amerikaanse deel van TikTok grotendeels in handen komt van een groep Amerikaanse investeerders. De details ontbreken echter nog.
• Bij The Fix verscheen een interessant interview met Simon Owens, wiens medianieuwsbrief ik al jaren lees. Hij legt uit wat uitgevers volgens hem kunnen leren van makers.