2 jan. 2023 8 min read

Het vertrouwen in 'het nieuws' in Nederland is gedaald, maar wat zegt dat eigenlijk?

Om te beginnen natuurlijk de beste wensen voor 2023! Een vers jaar vol oude en nieuwe uitdagingen en kansen. Ook dit jaar volg ik alle ontwikkelingen op het gebied van online media en innovatie in de journalistiek voor je en verwerk ik dit tot een nieuwsbrief.

Wat waarschijnlijk meteen opvalt is dat deze nieuwsbrief er iets anders uitziet dan je gewend bent. Omdat Twitter de stekker uit Revue trekt, werd ik gedwongen om over te stappen naar een ander systeem. Voortaan verstuur ik deze nieuwsbrief via Ghost. En kun je alle eerdere edities lezen op elger.fm.

Ghost is begonnen als een CMS dat open source beschikbaar is, maar dat ook als betaalde dienst met hosting en support wordt aangeboden. De afgelopen jaren heeft het bedrijf - dat trouwens zonder grote investeerders werkt en volledig remote is opgezet - geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwsbrieven en abonnementen, waardoor het een dienst waarop je een volledige publicatie (incl. betaalde abonnementen) kunt draaien.

Mocht je toevallig zelf een nieuwsbrief willen starten of een nieuwsbrief bij Revue hebben die je nog moet overzetten. Inbox Collective heeft een uitgebreid overzicht gemaakt van de verschillende diensten die je kunt gebruiken, waaronder Ghost:

In eerste instantie gebruik ik Ghost, net als Revue, om wekelijks een nieuwsbrief te versturen, maar ik heb wel wat ideeën voor de toekomst door de extra opties die Ghost me biedt. De mogelijkheid om je aan te melden als nieuwe, betalende abonnee staat nog even uit. Huidige betalende abonnees zijn meeverhuisd vanaf Revue.

De komende weken sleutel ik waarschijnlijk nog aan het uiterlijk van mijn nieuwsbrief en de bijbehorende site, dus schrik niet als er nog wat dingen veranderen. Voor nu wil ik me even focussen op de inhoud. Ik wil het deze editie met je hebben over:

Het vertrouwen in 'het nieuws' in Nederland is gedaald, maar wat zegt dat eigenlijk?
Vier zaken die dit jaar de nodige aandacht verdienen.

Daarnaast moet ik nog even terugkomen op mijn nieuwsbrief van twee weken geleden. Toen haalde ik het hoofdredactionele commentaar van NRC over TikTok aan, waarin de hoofdredactie haar zorgen uitte over die app zonder te bespreken dat de krant ook zelf actief is op TikTok. Een paar dagen later is de ombudsman van NRC hier namelijk uitgebreid op ingegaan.

1. Het vertrouwen in nieuws in Nederland

Het vertrouwen in 'het nieuws' in Nederland is afgelopen jaar gedaald. Onderzoeksbureau Motivaction vraagt ieder jaar een representatieve groep Nederlanders (n=1500) naar hun vertrouwen in nieuwsmedia. Vorig jaar vond 65 procent van de ondervraagden dat 'het nieuws in Nederland meestal wel te vertrouwen is', nu is dat nog 58 procent.

Alleen zegt dat natuurlijk niet zoveel. Aangezien 'het nieuws' nogal een brede term is en we het afgelopen jaar bijvoorbeeld te maken kregen met een dagelijks 'nieuwsprogramma' van Ongehoord Nederland op de landelijke tv.

Het is veelzeggender om te kijken naar hoe het zit met het vertrouwen van mensen in specifieke media. Deelnemers aan het onderzoek wordt gevraagd om een cijfer te geven aan specifieke media op basis van betrouwbaarheid. Helaas worden deze cijfers, maar beperkt publiek gedeeld en is het voor mij lastig om basis van de cijfers die beschikbaar zijn conclusies te trekken. Het Achtuurjournaal daalde van een 7,5 naar 7,3 en Nieuwsuur van 7 naar 6,9, wat een indicatie zou kunnen zijn dat het vertrouwen daadwerkelijk deelt. Maar hoe het zit met bijvoorbeeld NRC, De Telegraaf en NU.nl weet ik niet. Die cijfers zijn niet toegankelijk.

Dat is jammer, want als je inzicht wilt krijgen in het vertrouwen in de journalistiek, moet je niet vragen naar of mensen 'het nieuws' vertrouwen, maar er veel dieper induiken. En moet je dit onderzoek niet gebruiken om als nieuwsmedia te melden dat het allemaal in wel meevalt, maar als één van de bronnen om in de gaten te houden hoe vertrouwen zich ontwikkelt. Vervolgens moet je op redacties het gesprek aangaan wat je kunt doen om het vertrouwen te vergroten en daar actie op ondernemen. Zelfs als het allemaal nog wel meevalt met dat afnemede vertrouwen.

Over een jaar weer een nieuwe kans...

2. Vier zaken die dit jaar de nodige aandacht verdienen

Afgelopen week heb ik de tijd genomen om (een deel van) de jaarlijkse 'Predictions for journalism' van Niemanlab te lezen. Ieder jaar vraagt de site een stuk of honderd mensen uit de journalistiek hun voorspellingen te delen. Nu zijn dat niet altijd letterlijk voorspellingen maar ook thema's waarvan zij hopen en/of verwachten dat ze belangrijk gaan zijn in het nieuwe jaar. Ik heb er vier die ik graag met je wil delen, omdat ik vind dat ze (meer) aandacht verdienen in 2023.

Upasna Gautam, product manager bij CNN:

One of the greatest performance upgrades that newsrooms will start to widely adopt is the content management technology that powers their programming and publishing workflows. In 2023 and beyond, we’ll see a greater emphasis on bringing product and engineering talent in to optimize the legacy systems that many newsrooms have been constrained by for years, if not, decades.

Ze stelt dat een optimaal CMS zorgt voor vier voordelen: snelheid, flexibiliteit, het creëeren van inkomsten en empowerment. Met dat laatste bedoelt ze dat het journalisten de volledige controle geeft over hun werkprocessen. In mijn ogen het belangrijkste punt, omdat dat vlak enorm veel winst te behalen is.

Gina Chua, adjunct-hoofdredacteur bij Semafor:

Despite huge changes in the technology of news, the structure of a story today doesn’t look hugely different from one in, say, 1932. Sure, there may be slideshows embedded, video added, interactive graphics and so on, but at heart, the core architecture remains the same. Should it? Maybe it remains the best way to get important information most efficiently into readers’ minds. Or maybe it’s just us journalists doing what we like to do best.

Semafor, de redactie waar Chua leiding aan geeft, schrijft artikelen op een andere manier. Het is dus logisch dat ze voorstander is van nadenken over de manier waarop nieuwsartikelen zijn opgebouwd, maar ik sluit me hier graag bij hen. Zie ook mijn betoog om na te denken over hoe je grotere onderwerpen uitlegt en mijn uitleg over de formats van Semafor en Axios.

Delano Massey, eindredacteur van Axios Local:

This is truly the time to meet your audience wherever they are; the platform doesn’t matter nearly as much as the quality of the content. You either adapt or die. But I think some newsrooms will realize they’re in control. They’ll actually break up with Facebook and Twitter before Mark and Elon determine their fate. They will rebuild what was lost chasing clicks in newsrooms and get back out into the communities they neglected. And they’ll start investing in their own newsrooms to master the art of storytelling. Back to the type of accountability reporting that keeps governments in line.

Massey gelooft in de kracht van nieuwsorganisaties om zich aan te passen en pleit ervoor om los te komen van de social-media-bedrijven en de lezer weer zelf op te zoeken en te kijken naar waar ze als redactie voor staan. Iets om over na te denken.

Nicholas Diakopoulos, docent communicatie and informatica aan de Northwestern University:

The hype online for OpenAI’s latest AI-driven chat tool is almost insufferable. Admittedly, ChatGPT is impressive and you should go play with it if you haven’t already. You can prompt the machine with requests like “Write three newsworthy headlines for this article”, or “Summarize this abstract without the scientific jargon” and it will probably provide a sensibly written response. Many in my feeds seem amazed with the quality of the text generated by the AI. Some even think it could be the death-knell of the college essay. The technology is poised to disrupt many aspects of media and communication industries by making content — not only text, but also visual imagery — easier to create.We’re still early in the hype cycle, but in the next year I expect the field of journalism to soberly flesh out how such new tools might actually be productive.

Uiteraard kon kunstmatige intelligentie niet ontbreken. De ontwikkelingen op het gebied van A.I. gaan snel en er zijn genoeg uitdagingen en gevaren, maar uiteindelijk zijn er vooral mogelijkheden. Bijvoorbeeld voor het analyseren van datasets en het versimpelen en samenvatten van teksten. Ik ben benieuwd welke redacties hiermee voorop durven te lopen.

3. Dit heb ik afgelopen week gelezen

Creatief directeur Jildou van der Bijl en online hoofdredacteur Marije Knevel zijn allebei vetrokken bij Linda.
Annewil Neervens volgt als adjunct-hoofdredacteur Digitaal bij het Financieele Dagblad Lara Ankersmit op.
NPO-ombudsman Margo Smit krijgt versterking van Wytse Vellinga, die coördinator journalistieke verantwoording wordt.
Ongehoord Nederland heeft op de valreep van 2022 een tweede boete gekregen van de NPO.
Het deel van de Amerikaanse advertentiemarkt dat in handen is van ~~Facebook~~ Meta en Google daalt sinds 2017 ieder jaar verder.
Elon Musk heeft aangegeven op zoek te gaan naar een andere CEO die de dagelijkse leiding van Twitter op zich neemt. Betalende Twitter-gebruikers krijgen voortaan voorrang van het algoritme dat bepaalt welke tweets er getoond worden. Om dat te laten zien aan gebruikers, toont Twitter voortaan het aantal impressies onder een tweet. Ondertussen is het aantal actieve gebruikers van Mastadon tussen oktober en november verachtvoudigd naar 2,5 miljoen.
Het goedkopere Neflix-abonnement met reclame blijkt nog niet zo populair als verwacht.